احادیث اسباب نزولاحادیث اسباب نزول، احادیث مربوط به رخدادهای زمینه ساز نزول آیه را می‌گویند. ۱ - تعریفاحادیث اسباب نزول، احادیثی هستند که سبب نزول آیات را یادآور شده‌اند. اسباب نزول در حقیقت همان رخدادهای خارجی زمینه ساز نزول آیات قرآن است، و تنها راه آگاهی از چنین اسباب و زمینه‌هایی، گزارش‌های شاهدان عینی آن عصر است؛ لذا تنها منبع معتبر برای آگاهی از اسباب نزول، همان «احادیث اسباب نزول» است. ۲ - منابع احادیث اسباب نزولبا این که در کتاب‌های روایی و تفسیری شیعه، روایات و احادیث اسباب نزول ذکر شده‌اند؛ اما عمده احادیث موجود در این باب، از منابع اهل سنت نقل شده است. علی رغم تلاش فراوان محققان و اهمیت فوق العاده این احادیث در کشف معانی قرآن ، متاسفانه امروزه از سبب نزول بسیاری از آیات آگاه نیستیم. و نیز بسیاری از روایات موجود، نه از نظر سند قابل اعتمادند و نه از نظر محتوا؛ تا جایی که این سخن نزد اهل تحقیق به مثابه یک «اصل» پذیرفته شده است که: «احادیث مربوط به جنگ‌ها ( مغازی ) و فتنه‌ها ( ملاحم ) ریشه و پایه‌ای ندارند». ۳ - عوامل کم بودن احادیث اسباب نزولدر این میان، نباید از نقش ویرانگر دو عامل یعنی « منع تدوین احادیث تا نود سال پس از رحلت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم» و «انگیزه‌های نیرومند سیاسی و غیرسیاسی جعل و تحریف در احادیث اسباب نزول» غافل شد. از این رو، محققان برای بازشناسی احادیث معتبر از غیرمعتبر، ملاک‌هایی ذکر کرده‌اند، که مهم‌ترین و کارآمدترین ملاک در اینجا آن است که روایت ماثور، صرف نظر از اسناد آن بتواند به خوبی نقاط ابهام و سؤال برانگیز آیه را توضیح دهد و در عین حال محتوای آن با بدیهیات عقل و دین مخالف نباشد. [۲]
جمعی از محققان، مجله پژوهش‌های قرآنی، ج۲، ص۱۶-۳۴.
۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «احادیث اسباب نزول». |